Κάδρο ή πλαίσιο, Θέμα, σύνθεση.
Πως να βελτιωθούμε στη φωτογραφική σύνθεση: Ασκήσεις επί χάρτου.
Το πρώτο πράγμα που παρατηρούμε σε μιά φωτογραφία είναι το θέμα της, αμέσως μετά τη σύνθεση και το κάδρο.
Όλα μαζί, και το καθένα χωριστά, τριάδα αχώριστη.
Η σειρά αυτή μπορεί να αντιστραφεί για πολλούς και διάφορους λόγους. Ίσως ακόμη κάτι από τα τρία στοιχεία να υπερ-ισχύσει των άλλων δυο. Όλα είναι πιθανά και απρόβλεπτα στη φωτογραφική τέχνη.
Το θέμα μιας φωτογραφίας, δεν είναι δυνατό πάντα να μπεί σε καλούπια και κανόνες. Θέμα, μπορεί να είναι ο,τιδήποτε. Αν το θέμα είναι πάρα πολύ δυνατό, κάθε άλλη συζήτηση για τη φωτογραφία έρχεται δεύτερη.
Υπάρχουν κάποιοι φωτογραφικοί κανόνες προσέγγισης για αρχή και για κάμποσα θέματα, αλλά ακούστε με και ποτέ μην γίνετε τυφλοί σκλάβοι στους κανόνες αυτούς.
Γενικά θα έλεγα οι κανόνες έγιναν για να μπορούμε να τους παραβαίνουμε.
Η τεχνική στην φωτογραφία, μια σωστή δηλαδή φωτογραφία που έχει τραβηχτεί με όλους τους κανόνες, έχει τόση σχέση με την τέχνη, όση έχουν η γραμματική και το συντακτικό με την λογοτεχνία.
Τις περισσότερες φορές ένα άρτιο τεχνικά έργο, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που γενικά είναι αποδεκτό ως έργο τέχνης.
Το μήνυμα έχει σχέση με το θέμα, αυτά δεν μπαίνουν εύκολα σε καλούπια. Αντίθετα, το φωτογραφικό κάδρο, το πλαίσιο δηλαδή, η σύνθεση και η σωστή τεχνική αξιοποίησης του φωτογραφικού εξοπλισμού υπακούουν σε κανόνες. Αν τους κατανοήσουμε, ίσως προσεγγίσουμε τη φωτογραφία ποιό εύκολα με τη λογική μας. Ωστόσο το σύνολο της φωτογραφικής τέχνης θα το προσεγγίσουμε μόνο με το συναίσθημα έχοντας ως υπόβαθρο και βοήθεια τη γνώση των κανόνων .
Το πλαίσιο προκύπτει από: το σώμα της μηχανής, τα μεγέθη εκτύπωσης και από τις αισθητικά, περισσότερο αποδεκτές αναλογίες. Συνήθως είναι 1:1,5 (24x36 χιλιοστά) ή 1:1 (6x6 εκατοστά).
Σπανιότερα θα βρούμε σε ερασιτεχνική φωτογραφική μηχανή κάδρο 56x72 χιλιοστά ή 6x9 εκατοστά.
Θα δεχτούμε το κάδρο της μηχανής των 35 χιλιοστών (24x36 χιλιοστά), σαν το πιό διαδεδομένο και θα έχουμε αυτό σαν βάση για να αρχίσουμε από κάπου. Το πλαίσιο μας υποχρεώνει να συνθέσουμε μέσα σε αυτό το θέμα και να αφήσουμε απέξω ότι μπορεί να εννοηθεί, ή έχει μικρότερη αξία ή σημασία. Θα επιλέξουμε ένα θέμα μόνο, που θα έχει ένα ξεκάθαρο σχήμα μόνο για αρχή.
Το πλαίσιο είναι το παράθυρο μέσα από το οποίο επιλέγει ο φωτογράφος να δει το κόσμο. Το εκτός πλαισίου δεν υπάρχει μόνο για το θεατή της τελικής φωτογραφίας, όμως ο φωτογράφος πρέπει να έχει συνεχή επίγνωση του τι υπάρχει γύρω του, εντός και εκτός πλασίου. Το πλαίσιο τον υποχρεώνει να αρχίσει από κάπου, τον περιορίζει αλλά και βάζει τάξη στο χάος που τον περιβάλλει.
Το πλαίσιο είναι απαραίτητο για να αρχήσουμε από κάπου. Είναι η βασική προ-υπόθεση για τη λύτρωση και τη φωτογραφική δημιουργία.
Υπάρχει μια άσκηση που μπορούμε να κάνουμε, προκειμένου να μάθουμε να τοποθετούμε εύκολα και σωστά,εντυπωσιακά, ή "απρόβλεπτατα" το θέμα μας μέσα στο κάδρο αυτό.
Τοποθετούμε σε μεγάλο μαύρο χαρτόνι (συμβολίζει το χώρο που μας περιβάλλει), περίπου 40x50 εκατοστά, ή και μεγαλύτερο, ένα λευκό χαρτί 24x36 εκατοστά και το κολλάμε στο κέντρο, αφήνοντας ίσες αποστάσεις από όλες τις πλευρές. Αυτό θα είναι το πλαίσιο εργασίας, ή το πλαίσιο της φωτογραφικής μας, το σκόπευτρο, ή η οθόνη σκόπευσης αν θέλετε.
Κόβουμε από μαύρο χαρτί ή χαρτόνι, τα σχήματα: κύκλο και τετράγωνο, σε διάφορες διαστάσεις από 5 εκατοστά διάμετρο, ή, την κάθε πλευρά, μέχρι και 30 εκατοστά, σε βήματα ανά 5 εκατοστά.
Επίσης κόβουμε μαύρες λουρίδες 40 εκατοστά μήκος και πάχος 10 εκατοστά περίπου και ορθογώνια παραλληλόγραμμα 5x10, 10x20, 15x25 εκατοστά αντίστοιχα. Μπορούμε επίσης να κόψουμε και τρίγωνα με αντίστοιχες επιφάνειες.
Επιλέγουμε ένα σχήμα για αρχή ως πρώτο θέμα και προσπαθούμε να το τοποθετήσουμε μέσα στο πλαίσιο σε διάφορες θέσεις. Παρατηρούμε σε κάθε προσπάθεια το αποτέλεσμα. Αυτή θα είναι μια απλή σύνθεση, ένα θέμα με απλό σχήμα μέσα στο πλαίσιο.
Στη συνέχεια θα περάσουμε στη σύνθεση με περισσότερα στοιχεία και θα επιλέξουμε περισσότερα ίδια σχήματα, ή ανόμοια, έχοντας πάντα κατά νου ότι τα σχήματα αυτά μπορεί κάποια στιγμή να αποτέλεσουν ένα φωτογραφικό θέμα.
Με αυτά τα σχήματα, μεμονωμένα ή σε συνδιασμούς, όποιους θέλετε, παίξτε. Προσπαθήσετε να τα τοποθετήσετε στη λευκή επιφάνεια 24x36 εκατοστά, που έχετε κολήσει στο μαύρο χαρτόνι δημιουργόντας συνθέσεις.
Με τις μαύρες λουρίδες, μπορείτε ακόμη να κάνετε μάσκες σε υπάρχουσες φωτογραφίες. Αυτή είναι μια θαυμάσια άσκηση.
Η χρυσή τομή είναι 2:3 ή 1:1,5 και μπορείτε να τη γράψετε απαλά με το βάρος μαλακού μολυβιού, ίσα-ίσα που να φαίνεται γιά να μήν ενοχλεί.
Στο πλαίσιο 24x36 εκατοστά, υπάρχουν αρκετές χρυσές τομές που μπορείτε να βρείτε, αν και πολλές φορές το να ξεφύγουμε λίγο, ή πολύ, από αυτή την αναλογία, είναι ένα καλός τρόπος να τραβήξουμε τη προσοχή.
Η χρήση της χρυσής τομής, είναι η σωστή λύση στην ανάγκη, αλλά δεν είναι το κατάλληλο φάρμακο για όλες τις περιπτώσεις. Αρκεί να γνωρίζετε που βρίσκεται σε κάθε περίπτωση.
Προσπαθήσετε να κάνετε λοιπόν όποιο συνδυασμό θέλετε μέσα στο κάδρο σας (24x36), σαν να είναι κανονική φωτογραφική μηχανή.
Οι εικόνες που βλέπουμε με τα μάτια μας γύρω μας, αποτελούνται απο γεωμετρικά σχήματα, τα οποία στη φωτογραφία φαίνονται σαν επίπεδα περιγράμματα.
Αν μισοκλείσουμε τα μάτια μας, μπορούμε να κάνουμε αυτή την αναγωγή, στην αρχή δύσκολα αλλά με λίγη προσπάθεια πολύ ευκολότερα και σε λίγο χρόνο θα μάθουμε να βλέπουμε σχήματα και φόρμες πολύ εύκολα.
Τα σχήματα αυτά είναι: Κύκλος, έλληψη, τετράγωνο κανονικό, πλάγιο τετράγωνο, τρίγωνο, πολύγωνο, γραμμές.
Μία καλή άσκηση είναι να πάρετε φωτογραφίες από εφημερίδες και περιοδικά και να μαρκάρετε στη αρχή με μολύβι και μετά πιό γενικά με μαρκαδόρο τα περιγράμματα αυτά, προσπαθόντας να καταλύξετε σε όσο γίνεται πιό απλές φόρμες.
Επίσης μπορείτε να ενώνετε με γραμμές τα σημεία ενδιαφέροντος, έτσι θα δείτε τις δυναμικές γραμμές που συνήθως υπάρχουν σε φωτογραφίες που δείχνουν δράση και κίνηση.
Μπορείτε επίσης να προσπαθήσετε να κάνετε καλύτερο κάδρο από αυτό που είδη υπάρχει σε μιά φωτογραφία, αρχίστε από τις τυπομένες στα περιοδικά.
Γιά να το πετύχετε αυτό πρέπει να φτιάξετε δύο μαύρες ορθές γωνίες με μήκος 30x40 εκατοστά και πάχος περίπου 5 εκατοστά τη κάθε πλευρά, ή να χρησιμοποιήσετε τις μαύρες λουρίδες.
Με αυτές μπορείτε να κάνετε όποιο κάδρο θελήσετε στις περισσότερες φωτογραφίες που θα δείτε στα έντυπα. Θα διαπιστώσετε πολύ σύντομα ότι μιά καλή φωτογραφία δεν επιδέχεται κανενός είδους αλλαγή ή βελτείωση του κάδρου της χωρίς να χαλάσει. Θα διαπιστώσετε πως οι δημοσιευμένες φωτογραφίες που τραβάνε τη προσοχή σας χωρίς το θέμα τους να είναι κάτι σημαντικό, θα είναι αυτές που έχουν και τις ποιό έντονες και καλά οργανωμένες δυναμικές γραμμές.
Τα σχήματα σημαίνουν και κάποια πράγματα (σημειογραφία).
Ετσι μιά γραμμή οριζόντια κατα μήκος του 24x36, σημαίνει τον ορίζοντα, ηρεμία, σταθερότητα, διαχωρισμό σε πάνω και κάτω.
Ο κύκλος (ήλιος στο ηλιοβασήλεμα), είναι κίνηση, ανακύκλωση, ζωή, περιβάλλον, σύνολο.
Η κάθετη γραμμή σημαίνει ένταση-διαχωρισμό, η διαγώνια σημαίνει κίνηση, αν οδηγεί πάνω άνοδο, αισιοδοξία, αν οδηγεί κάτω πτώση, κάθοδο, απαισιοδοξία.
Γραμμές που συγκλίνουν σε ένα σημείο, το τονίζουν και δείχνουν και το βάθος.
Το νέτ και το φλού επίσης είναι εργαλεία πολύ σημαντικά για τον προσδιορισμό του θέματος και το τονισμό του. Κάντε τις ασκήσεις αυτές αν έχετε χρόνο και θα δείτε με πόση ευκολία θα στείνετε το κάδρο σας, άν δεν είσαστε είδη αετοί.
Το πως διαβάζουμε ή βλέπουμε μια φωτογραφία, έχει άμεση σχέση με την αποδοχή της. Έτσι το μάτι μας κινείται από επάνω δεξιά προς τα αριστερά, στο τέλος της γραμμής γυρίζει πάλι δεξιά και στην από κάτω γραμμή.
Αυτό γίνεται μέχρι να τελειώσουν όλες οι γραμμές του κειμένου.
Την σειρά αυτή στην ανάγνωση δεν ακολουθούν όλοι οι λαοί του κόσμου. Έτσι θα διαπιστώσουμε πολλές φορές μια αρκετά διαφορετική προσέγγιση στη φωτογραφική σύνθεση από τους Ιάπωνες σε σχέση με τους Δυτικούς φωτογράφους.
Γενικά μια φωτογραφική μηχανή τύπου ριφλέξ, με σκόπευση δηλαδή απευθείας μέσα από το φακό, είναι το καλύτερο εργαλείο για τον απόλυτο έλεγχο της φωτογραφικής σύνθεσης. Μια φωτογραφική μηχανή αυτού του τύπου θα πρέπει να είναι ο τελικός στόχος κάθε απαιτητικού φωτογράφου.
Γιάννης Γλυνός
